GİRİŞ
DOĞU blokunun çökmesi ve Türk devlet ve topluluklarının bağımsızlıklarını kazanmaları veya muhtariyetlerini almalarından sonra, ülkemiz eğitim ve yüksek öğretim açısından Türk Dünyasının ilgi odağı hâline gelmiştir. Türk Coğrafyasına yönelik, insana yatırım olarak yorumlanabilecek çalışmalar ilk kez 1992-1993 öğretim yılında başlamış; -Özbekistan örneğinde olduğu gibi yaşanan bazı moral bozucu gelişmelere rağmen- günümüze kadar süregelmiştir.
Türkiye’de Öğrenim Gören Yabancı Uyruklu Öğrencilere İlişkin 2922 Sayılı Kanun ve 85/9380 sayılı yönetmeliğe göre 2001-2002 eğitim-öğretim yılı için Türk dünyasına 1414 kontenjan ayrılmıştır. (Bu sayıya, Çin Halk Cumhuriyeti -Eğitim Bakanlığı’nın konuya sıcak bakmaması nedeniyle- dahil edilmemiştir). Ancak, ülkemize kendi imkânları ile gelen Doğu Türkistanlı öğrenciler bu ülkeye ayrılan kontenjana dahil edilmektedirler.
Ayrıca, Türkiye Diyanet Vakfı tarafından İlâhiyat Fakültelerinde kullanılan yıllık 172 burs kontenjanı ile; İslâm Kalkınma Bankası burslusu 282; Kültür anlaşmaları, kültürel değişim programları ve benzeri anlaşmalar çerçevesinde hükûmetler emrine verilen yükseköğretim burslarından yararlanan 350 öğrenci bulunmaktadır. Son iki çalışma tüm ülkelerden gelen öğrencileri kapsamaktadır.
Öğrenciler, YÖK bünyesinde, bir yıl Türkiye Türkçesi eğitimi almaktadırlar. Bu bir yıllık dönem uyum dönemi olarak da kabul edilebilir. Bu çalışmalar, Ankara Üniversitesi’ne bağlı TÖMER (8 ilde), Gazi, Abant İzzet Baysal Üniversiteleri, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırma Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi DİLMER tarafından yürütülmektedir.
1992 yılından beri Türk dünyasından gelen öğrenci sayısı (tam olarak bilinmemekle birlikte) 25.000’in üzerinde tahmin edilmektedir. Bunlardan 4092’si mezun olmuş; 10944’ünün çeşitli nedenlerle bursları kesilmiştir. Halen 10.000 civarında öğrenci eğitimine devam etmektedir. Burs kesilmesinin en yaygın sebebi devamsızlıktır. Burs miktarının yetersizliği, öğrencilerin eğitimleri dışında işlerle ilgilenmelerine neden olmaktadır. Ayrıca, Türkiye Türkçesindeki yetersizlikleri, öğrenimlerine yeterli Türkçe öğrenmeden başlamaları, orta öğretimlerindeki eğitim-öğretimin farklılığı başarısızlık nedenleri arasındadır.
Bu çalışmada, Türk dünya sından gelen ve Ondokuzmayıs Üniversitesi’nde (OMÜ) yüksek öğrenim gören öğrencilerin sorunları ve sonuçları araştırıldı.
GEREÇ ve YÖNTEM (2)
Türk Dünyası’ndan yüksek öğrenim için OMÜ’ne gelen 149 ve TÖMER’e gelen 45 (Moğolistan uyruklu) öğrenciden, (ulaşabildiğimiz) 139 tanesi ile anket çalışması yapıldı. Deneklere, sosyal-demografik ve araştırma konularını içeren 42 soru soruldu. Anket formlarında isimler yazılmadı. Bilgiler SPSS programına yüklenerek, cevapların sıklıkları araştırıldı. Daha sonra sosyal ve demografik verilerin alt grupları oluşturularak, araştırma konularının dağılımları incelendi.
Öğrenciler 21 ülkeden gelmişlerdi. Tüm Türk dünyasında dağılmış halde bulunan Ahıska Türkleri ise ayrı bir grup olarak değerlendirildi. Dağılımda, Moğolistan, Azerbaycan, Bulgaristan ilk sıralarda idi (Tablo 1).
Ülke Sıklık %
Afganistan 7 5,03
Ahıska 14 10,07
Arnavutluk 1 ,71
Azerbaycan 17 11,6
Bosna 5 3,59
Bulgaristan 14 10,07
Çecenistan 1 ,71
D.Türkistan 5 3,59
Gagauzya 2 1,43
Hakasya 3 2,15
Irak Türkmenleri 2 1,43
Karadağ 1 ,71
Kazakistan 2 1,43
Kırgızistan 4 2,87
Kırım 11 7.91
Makedonya 2 1,43
Moğolistan 28 20,14
Sancak 2 1,43
Suriye
(Bayırbucak Türkmenleri) 1 ,71
Tacikistan 2 1,43
Tataristan 2 1,43
Türkmenistan 10 7,19
Cevapsız 3 2,15
Toplam 139 100,0
Yaş: Öğrencilerimizin yarısından fazlası 17-21 yaş grubunda idi (% 59.71). Bir öğrenci ise 16 yaşında idi. % 14’ü ise 24 yaş ve daha yukarı bulundu. Kız/erkek oranı 24.46/75.53 bulundu.
Okul: Öğrencilerin, % 23.74’ü Mühendislik Fakültesi’nde, % 18.70’i Tıp Fakültesi’nde eğitim görmektedir. % 23.02’si TÖMER’de Türkçe kurslarına devam etmektedir. Sınıflara dağılım homojendir. % 97.74’ü okulundan tümüyle veya kısmen memnundur.
% 56.82’si, 3-6 yıldır Türkiye’de bulunduklarını belirtmişlerdir. % 5.03’ü ise 7 yıl ve daha uzun süredir Türkiye’de bulunmaktadır.
Türkiye lehçesini % 35.97’si kendi ülkelerinde, % 46.04’ü ülkemize geldikten sonra kursta öğrenmiştir. % 17.98’i ise kendi ülkeleri ve Türkiye’de kurslarda öğrenmiştir. Kursları, % 33.81’i kısmen, % 58.27’si tam olarak yeterli bulmaktadır.
Türkiye lehçesini sosyal hayat için yeterli düzeyde öğrenme süresi % 76.97’sinde 3-12 ay arasında değişmektedir. Dersleri takip edebilecek düzey için, aynı süreyi verenlerin oranı % 70.49’dur.
Orta öğretimde öğrendikleri diller (lehçeler) arasında Rusça ve Türkiye Lehçesi % 54.67 ve % 41 ile ilk iki sıradadır.
Öğrencilerin 134’ü bekâr, 4’ü evli, 1’i nişanlıdır.
Okulda devre kaybı: 21’i 1 yıl, 8’i 2 yıl, 2’si 4 yıl ve daha fazla devre kaybetmiştir.
Ailelerin aylık geliri: % 90.64’ünde 100 $ veya altında; % 8.63’ünde 100-200 $; % 0.71’inde ise 200-500 $ dır. Öğrencilerin % 75.53’ü ailesinden maddî destek almamaktadır. % 19.42’si ailelerinden 25-50 $ destek aldığını belirtmiştir. Ancak 6’sı 50$ dan fazla katkı almaktadır.
Öğrencilerden % 91.36’sı MEB’dan, % 87.05’i Türk Ocakları Samsun Şubesi’nden, % 56.29’u ise kişilerden-vakıflardan-derneklerden veya ismini açıklamadıkları finansörlerden burs almaktadır. Sadece 2’si bir işte çalışmaktadır.
Aylık gelirleri: % 95.68’inin 50-100 milyon TL; % 4.31’inin 100-200 milyon TL’dir
% 23.74’ü aldıkları bursları “idare eder” veya “katkı sağlıyor” şeklinde bildirirken; % 74.10’u yetersiz bulmaktadır.
Öğrencilerin % 58.27’si resmî yurtlarda; % 34.53’ü evlerde; kalanlar misafirhane ve vakıf yurtlarında kalmaktadır. % 94.23’ü kaldıkları yeri “çok memnun”, “oldukça memnun” veya “idare eder” (% 66.90) bulmaktadır.
Öğrencilerin % 87.04’ü yılda bir veya iki kez ülkelerine gitmektedir. % 12.94’ü ise ülkesine hiç gitmemektedir. Yurt özlemi % 87.75’inde az veya çok başarılarını etkilemektedir.
Öğrencilerin % 72.64’ü kısmen veya yeterli düzeyde Türkiye hakkında bilgilendirilmişlerdir. Ülkemize gelmeden önceki ilk kanaatleri genelde olumludur (% 80.57).
“Türkiye’de olmaktan mutlu musunuz?” sorusuna: % 94.24’ü “evet” veya “kısmen” cevabını vermişlerdir.
% 79.12’si ülkemizden olumlu etkilenmiştir (Tablo 2).
Tablo 2: Türkiye’den nasıl etkilendiniz? (*)
Sıklık %
Türkiye beni sosyal ve kültürel yönden
geliştirdi 56 40.28
Türkiye’yi çok seviyorum 54 38.84
Türkiye’de sosyal ve kültürel yönden
pasifleştim 29 20.86
Kendimi yalnız hissediyorum 3 2.15
Keşke Türkiye’ye hiç gelmeseydim 2 1.43
Cevapsız 1 0.71
(*) 4 kişi 1 ve 2. cevapları; 2 kişi 2 ve 3. cevapları birlikte işaretlemişlerdir.
% 86.20’si Samsun’da bulunmaktan memnundur. “Hangi ilde bulunmayı isterdiniz?” sorusuna verilen cevaplarda İstanbul, Ankara ve İzmir ilk sıralardadır.
Okul başarısını olumsuz etkileyen faktörler arasında: ekonomik ve dilde yetersizlik ilk sıralardadır (Tablo 3).
Tablo 3: Okulda başarınızı olumsuz etkileyen faktörler nelerdir? (*)
Faktörler Sıklık %
Ekonomik yetersizlik 97 69.78
Dilde yetersizlik 37 26.61
Sıla özlemi 31 22.30
Kurum yöneticileri ve
öğretim elemanlarıyla ilişkiler 21 15.10
Barınma yerinin uygunsuzluğu 17 12.23
Yetersiz beslenme 14 10.07
Sağlık problemleri 9 6.47
Sınıf arkadaşları ile ilişkiler 6 4.31
Diğer 11 7.91
Cevapsız 1 0.71
(*) Birden fazla seçenek işaretlenebilmiştir.
Türkiyeli arkadaşlarıyla iliskileri % 74.09, Türk dünyasından gelen diğer arkadaşlarıyla ilişkileri % 81.29 oranında iyi veya çok iyidir.
Türk Ocağı gençlik grubunun (Türkiyeli) kendilerine karşı tavırlarını % 83.45 oranında olumlu-yeterli bulunmaktadır. Ocağın çalışmaları % 76.96 oranında “çok iyi veya “yeterli” bulunmaktadır.
“Diğer Türk asıllı öğrenciler hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?” sorusuna % 86.32 oranında “seviyorum” veya “kardeşim gibi” cevabı verilmiştir.
Türk dünyası hakkındaki düşünceleri, tablo 4‘te özetlenmiştir.
Tablo 4: Türk devlet ve toplulukları hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?
Sıklık %
Hepsi kardeştir 51 36.69
Her devlet ayrıdır ve kendi başının
çaresine bakmalıdır 2 1.43
Hepsi birbirlerine yardımcı olmalıdır 92 66.18
Fikrim yok 6 4.31
Toplam 139 100
“Türk olmayan bir kişi ile evlenir misiniz?” sorusuna verilen cevaplar tablo 5’te özetlenmiştir.
Tablo 5: Türk olmayan bir kişi ile evlenir misiniz?
Sıklık %
Evet 12 8.63
Karşımdaki kişiye bağlı 24 17.26
Milliyeti önemli değil
(Önemli olan anlaşmamızdır) 36 25.89
Müslüman olması yeterlidir. 30 21.58
Türk olmayan kişi ile evlenmem 31 22.30
Cevapsız 6 4.31
(Devam edecek)
DİPNOTLARI
(1) Türk Ocakları Samsun Şubesi Gençlik Kolu ve OMÜ Türk Dünyası Öğrenci Kulübünün ortak çalışmasıdır. Danışmanlar: Prof. Dr. Kenan Erzurumlu, Prof. Dr. Yüksel BEK.
(2) Anket sonuçları geniş olarak www.kenanerzurumlu.com adresinde görülebilir.
