Bu yazıyla ilgili olarak, daha önceki bilgi için Orkun’un 58. sayısında yayınlanan “Bilinmeyen Bir Tarihî Gerçek: Gelibolu’da Rus Orduları” başlıklı yazıya bakılmalıdır.
KASIM 1920’lerde General P.N. Vrangel’in komutanlığı altındaki Rus ordusu Fransa ve İngiltere’nin Türkiye’ye karşı kullanmak istediği önemli bir güç idi. 19 Kasım 1920’de Polonya’daki Fransız askerî misyonuna gelen gizli bir telgrafta belirtiliyordu ki, Fransa Hükûmeti güya Vrangel ordusunu hiçbir savaş bölgesinde kullanmayacaktır.(1) Yalnız 1920-1922’de Vrangel ve müttefiklerin istihbarat servisleri arasındaki gizli yazışmalar bunun aksini kanıtlıyordu. 19 Kasım 1920’de Fransa’nın Türkiye’deki elçisi F.de la Ponse, Versay’daki askerî komitenin başkanı Mareşal F.Poş’a Fransa-Türkiye münasebetlerinin perspektifleri hakkında şöyle yazıyordu: “Türkiye’ye yönelik siyasetin daha dostça yapılması Bolşeviklere karşı koymada rol oynayabilir. Eğer biz Türkiye Hükûmetine Kars ve Ardahan’ı, belki de Batum’u da size veririz dersek kim bize mani olabilir ki, ve bununla da Ermenistan’ı garanti altına almış olmaz mıyız? Önemli olan Türkiye’yi Bolşeviklere karşı bir bariyer olarak kullanmaktır. Çünkü Fransa ve İngiltere, bunu Küçük Asya’da yapamaz. Bizim için en önemli şey genç Türkiye’yi desteklemektir, bu da İngiltere’nin İstanbul’daki gücünü ve bizim varlığımız korumak içindir”.(2)
20 Kasım 1920’de Fransız Doğu-Akdeniz Eskadrasını
ın istihbarat şubesinin subayı Binbaşı Bussone’un verdiği gizli raporda şöyle deniliyordu: “General Vrangel kendi ordusu ve donanması ile Boğazları korumak istiyor, yalnız Sevr Antlaşması’nın 178. maddesinden de çekiniyor. Bu da şunu gösterir ki. İstanbul ileride Ruslaşacaktır ve bu gelecekte birçok problemin çözümü olacaktır”.(3)
27 Kasım 1920’de yine aynı istihbarat subayı gizli raporunda “Rus Ordusunun Gelibolu ve Çatalca’da olmasının İstanbul’u ve genellikle Türkiye’yi rahatsız ettiğini” belirtiyordu.(4)
1921’de General P.N. Vrangel tarafından kurulan “Rus Şûrası” İstanbul’daki “kanunî hükûmet” görevini üstlendi ve Kont V.V. Musin-Puşkin, İ.P. Aleksinski, N.N. Lvov, N.A. Rostovtsev, P.D. Dolgorukov gibi Rus ünlü şahsiyetleri ve birçok general bu “hükûmete” seçildiler. (Resim 1)
Haziran 1921’de Türkiye’ye yerleşen Rus askerî dernekleri ve birliklerinin şûrası kuruldu. Profesyonel istihbaratçı olan Albay Aleksandr İgnatyeviç Gayevski dış istihbaratın başına getirildi (Bolşeviklerin dış istihbarat şubesinin 1512 No-lu 20 Eylül 1920. yıl gizli raporu). Mustafa Kemal Paşanın ordusuna katılmak isteyen Rus subay ve askerlerini Vrangel’in istihbarat birimleri hapsedip Gelibolu kamplarına gönderdiler ve daha sonra askerî mahkeme kararları ile idam ettiler. General A.P. Kutepov’un başkanlığı altında olan Gelibolu askerî mahkemesinde 150’den çok asker ve subay idam edilmiştir.(5)
General P.N. Vrangel, aslında Boğazları ve İstanbul’u kontrol altında tutarak Yeni Roma’yı kurmak peşinde idi. 20 Mayıs 1920’de Londra’daki Rus askerî deniz istihbaratının verdiği rapora göre General Vrangel’in birçok Avrupa ülkesinde temsilcisi ve ajanı vardı. İstanbul’da Amiral Nenyukov, Sofya’da diplomatik statüsü olan Petryayev ve Albay Palitsın, Bükreş’te General Gerua, Belgrad’da ve Kopenhag’da harbî ajan General Pototski, Budapeşte’de harbî ajan Albay fon Lampe, Roma’da harbî ajan Dük Volkonski, Varsova’da Albay Gofman, Berlin’de Albay Holmsen, Prog’da diplomatik statüsü olan Rafalski ve Belanoviç, Paris’te General Miller; General Vrangel “Hükûmeti” için maddî ve insanî yardım topluyorlardı. 29 Mayıs 1921’de Reyhenhall kentinde Rusya sanayiinin toparlanması için kurultay yapıldı. Bu kurultayda dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen Rus muhacirleri vardı. Avusturya’dan İ.F. Najivih, İngiltere’den G.N. Çaplin, Amerika’dan General K.N. Saharov ve Baron V.G. Keppen, Bavyera’dan Kont F.V. Adlerberg, Dük N.V. Massalski, G.V. Nemiroviç-Dançenko, Belçika’dan Dük N.A. Obolenski, Besarabya’dan Dük General V.G. Kantakuzen, Tunus’tan A.N. Pavlov, Bulgaristan’dan Amiral P.I. Paton, Doğu Rusya’dan Profesör O.O. Gerthen, Yunanistan’dan General A.V. Yesimontovski, Uzak Doğu’dan Albay Y.G. Freyberg, İtalya’dan Hersog G.N. Lihtenbergski, Letonya’dan Albay V.V. Sergeyev, Litvanya’dan Albay A.A. Semyekin, Polonya’dan Albay A.S. Gerselman, Saksonya’dan Düşüs A.N. Volkonskaya, Türkiye’den P.M. Krupenski ve P.A Rogoviç, Finlandiya’dan Dük M.M. Petrovski-Petrovo-Solovovo, Fransa’dan General N.L. Goleyevski, Dük General A.N. Dolgorukov, Kont General F.M. Nirod, Kont V. Rebinder, P.S. Tolstoy-Miloslavski, Kont General M.N. Grabbe, İsviçre’den Dük O.A. Liven, Baron Y.A. Raus fon Traunberg, Dük A.A. Şirinski-Şihmatov, Dük V.M. Volkonski, Baron N.B. Volf, Baron A.A. Krundener-Struve, Baron H.Y. Felkerzam, General S.N. Şulman, General Y.K. Arsentyev, Dük D.A. Obolenski, finansörlerden Dük N.S. Obolenski, Dük D.N. Şahovskoy, R.F. Meltser, N.M. Veysberg, B.K. Müller, Baron B.G. Keppen Vrangel’e gereken yardımı yapmaya hazır olduklarını söylediler. Böyle güçlü bir lobiye sahip olan ve gereken maddî desteği alan General Vrangel’in plânı, Rusya’ya bir kurtarıcı gibi dönmek, Doğu Avrupa ve Boğazları ele geçirerek Müttefiklerle yeniden hesaplaşmak idi. O yıllar Türkiye’yi zor günler bekliyordu.
(Devamı var)
DİPNOTLARI
(1) “Russkaya Voyennaya emgratsiya 20-40 godov” 1. Cilt, Moskova 1998, s. 250.
(2) “Russkaya Voyennaya emgratsiya 20-40 godov” 1. Cilt, Moskova 1998, s. 251.
(3) “Russkaya Voyennaya emgratsiya 20-40 godov” 1. Cilt, Moskova 1998, s. 254.
(4) “Russkaya Voyennaya emgratsiya 20-40 godov” 1. Cilt, Moskova 1998, s. 256.
(5) “Russkaya Voyennaya emgratsiya 20-40 godov” 1. Cilt, Moskova 1998, s. 461.
