Orkun’un yeniden çıkarılacağını Yücel Halacoğlu müjdelemişti. Bu güzel haber Altan Deliorman dostumuzun yazı isteyen telefonu ile kesinlik kazandı. Yazacağım yazıların ilkinin ne olabileceği üzerinde dururken, çıkarılacak derginin 1931’den günümüze uzayan bir dergicilik sürecinin yeni bir halkası olacağını hatırladım. Türk milliyetçiliğine gönül vermiş aydınların hemen hemen hepsinin yönelmesinde ve bu ülküye bağlanmasında önemli etkileri olan bu sürecin yayınlarını hatırlamasının yararlı olacağını düşündüm.
Gerçekten de, Türkülüğün tarihinde, Atsız mecmua ile başlayıp Orhun, Orkun, Ötüken ve Yeni Orkun dergilerinin sürdürdüğü; zaman zaman kesintiye uğrayan fakat imkânlar ve ortam uygun olduğunda kaldığı yerden devam ettirilen bir yayıncılık serüveni vardır. Türkçülük ülküsünün büyük mücahidi Atsız tarafından başlatılan ve daima O’nun damgasını taşımış bulunan bu yayınlar Türkçülük tarihimizin önemli kilometre taşlarıdır. O yayınları inceleyenler hem Türkçülüğün son 70 yıllık gelişmesini, hem de milliyetçi tefekkürün, o dergilerin çıktığı dönemlere yönelik bakış açısını öğrenmiş olurlar. Ayrıca, o yayınları tanımak, bu Orkun’un fikir yapısını tanımak da olacaktır.
“Orkun süreci” diyebileceğimiz bu dergiler serüveninin ilk halkası Mart 1931-Eylül 1932 aylarında 17 sayı yayımlanmış olan Atsız mecmua oluşturur. Sahibi ve mes’ul müdürü Hüseyin Nihal (Atsız) olan bu dergide Zeki Velidi (Togan), Abulkadir (İnan), Sabahattin Ali, Nihat Sami (Banarlı), Orhan Şaik (Gökyay), M. Şakir (Ülkütaşır), M. Fuad (Köprülü), Pertev Nailî (Beratav), Fevziye Abdullah (Tansel), Abdulbaki (Gölpınarlı), Adnan Cahit (Ötüken), Sadettin Nüzhet (Ergun), Mahmut Ragıp (Kösemihal) ve Şerafettin (Yaltkaya)’in yazıları ve şiirleri önemli bir yer tutmaktaydı. Çıktığı dönemin fikir, dil, edebiyat, halkbilim ve tarih çevrelerini etkilemiş olan derginin adı sonradan, yayıncısının öz adlarını dahi unutturan soyadı olmuştur.
Sürecin ikinci halkasını Kasım 1933-Temmuz 1934 ve Kasım 1943-Nisan 1944 tarihlerinde iki dönem halinde yayınlanan Orhun dergisi oluşturmaktadır. Yine Hüseyin Nihâl Atsız tarafından çıkarılan ve iki dönemde 16 sayı yayımlanmış olan bu dergi ‘resmi tarih tezi’ne ve komünizme yönelik mücadelesi ile ün yapmıştı. İlk sayısında “Atsız mecmua’nın devamı” olduğunu açıklamış olan ve ilk dönemin Edirne’de yayınlanan 9 sayısında resmi tarih tezine ilişkin tartışma yanında dil, yazım (imlâ), edebiyat, halkbilimi ve tarih konularına ağırlık veren yazılar ve şiirler yayımlanan Orhun’un başlıca yazarları arasında Hüseyin Nihal (Atsız)’dan başka Nihad Sami (Banarlı), Fevziye Abdullah (Tansel), Orhan Şaik (Gökyay), Suut Kemal (Yetkin), Ahmet Yekta bulunuyordu. Resmi tarih tezine karşı çıktığı için Bakanlar Kurulunca kapatılan Orhun, yayımına yeniden on yıl kadar sonra başlayabildi ve o ikinci dönemde 10-16’ıncı sayıları yayımlanabildi. O dönemde de eski karakterleri sürdürmekle birlikte, II. Dünya Harbi’nden sonra artan ‘komünist faaliyetler’e karşı mücadele açan dergi, 15 ve 16’ıncı sayılarında ‘Başbakan Saracoğlu Şükrü’ye’ hitaben yayımladığı açık mektuplar ile Milli Eğitim teşkilatına sızmış komünistleri ve faaliyetlerini açıklar ve bunların o kurumdan uzaklaştırılmasını ister. O kişiler arasında Atsız mecmua’da yazıları bulunan Pertev Nailî ve Sabahattin Ali’nin de yer alması hazin bir tecellidir. Kamu oyunda büyük yankılar yapan bu makaleler, 3 Mayıs 1944’de Türkçülüğe yönelik devlet terörüne girişmesi, Türkçüler için çileli bir dönemin başlaması ve Orhun’un kapatılması ile sonuçlanır.
Orkun, sürecin üçüncü halkasıdır. “Orhun dergisinin devamı” bir haftalık dergi olarak 6 Ekim 1950-18 Ocak 1952 arasında haftalık olarak çıkarılmıştır. Sahibi ve Neşriyat Müdürü olarak İsmet Tümtürk görünmekle birlikte, onun “hiçbir şahsın malı olmayıp Türkçülüğe armağan edilmiş bir dergi” olduğu özellikle vurgulanır. Bu dönemde Atsız, derginin ‘başyazar’ıdır. 68 sayısında yüzü aşkın yazı yazan ve şiirleri yayımlanan dergide Nejdet Sançar, İsmet Tümtürk, M. Zeki Sofuoğlu, Hikmet Tanyu, Selahattin Ertürk, Tahsin Ünal, İzeddin Şadan, Fehmi Cumalıoğlı, H. Fethi Gözler, Faik Gözübüyük, Mehmet Kaplan, Muharrem Ergin, İsmail Hakkı Yılanlıoğlu’nun gerçek veya iğreti adları ile yazdıkları yazılar ve M. Zeki Akdağ, Namık Kemal Alpsü, Fazıl Bayraktar, Basri Gocul, Refet Körüklü, Hayalî Hasan Yavaş, Ayhan İnal, Mustafa Kayabek, Ali Püsküllüoğlu’nun şiirleri ağırlık taşır. Pek çok milli meselelerin irdelendiği, 1944-1945 Irkçılık Turancılık Davası olaylarının ve ona ilişkin hatıraların tefrika edildiği, Türk milliyetçiliğine hizmet etmiş Türk büyüklerinin ve olaylarının tanıtıldığı, eğitim, kültür ve ekonomiye ilişkin ilgi çekici görüşlerin ve bakış açılarının ortaya konulduğu Orkun sayıları yurt çapında büyük ilgi görmüş, o zaman faaliyette bulunan Türk Milliyetçiler Derneği ile birlikte Türkçü bir neslin yetişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.
Ankara’da Şubat 1952-Ocak 1964 aylarında çıkarılan aynı adlı dergi Orkun’un devamı sayılabilir. İsmail Hakkı Yılanlıoğlu’nun sahipliğinde aylık olarak çıkarılan Orkun’un bu döneminde eski yazılara ek olarak Arif Nihat Asya, Hâlide Nusret Zorlutuna, Halûk Karamağralı, Fethi Tevetoğlu, M. Fahrettin Kırzıoğlu, Ahmet Nihat Akay, Galip Erdem, Cevat Önder, Yavuz Bülent Bakiler, vb.’nin yazı ve şiirlerine yer verilmiştir. Dergi haftalık olarak Orkun’un misyonunu sürdürmeğe çalışmış, fakat onun kadar etkili olamamıştır.
Orkun süreninin dördüncü halkasında, adı farklı olmakla birlikte, Ötüken dergisi yer alır. Ocak 1964’tem Aralık 1974’e kadar 143 sayısı yayımlanan Ötüken’i de Atsız çıkarmıştır. Böyle bir ad değişikliğine, muhtemelen, o sıralarda Orkun’un Ankara’da çıkarılıyor olması sebep olmuştur. Dergide Türkçülük fikriyatı çevresindeki yazı ve şiirlere yer veriliyordu. Atsız, Nejdet Sançar, M. Zeki Sofuoğlu, Refet Körüklü, Abdûlhalûk Çay, Aydil Erol başlıca yazarları idiler. Yayımı Atsız’ın rahmete kavuşması ile birlikte son bulan Ötüken’in hazırlanıp yayınlanasında rahmetli Nejdet Sançar’ın da büyük emeği vardır. Dergi, Atsız Beğin cezalandırılmasına sebep olan, Güneydoğu’daki bölücülük hareketlerine dikkat çeken, bu yolda mücadele başlatan yazıları ile de tanınmıştı.
1988 yılının Mart ayında Orkun’un yeniden yayımlandığını görüyoruz. Bu defa adı Yeni Orkun’dur. Dergi Refet Körüklü’nün imtiyaz sahipliğinde aylık olarak yayımlanır. Atsız’ın 1944-45 çilesini paylaştığı arkadaşları tarafından çıkarılmıştır, 20 ay devam eden yayımı Aralık 1989’da sona ermiştir. Yazarları arasında İsmet Tümtürk, Fethi Tevetoğlu, Muzaffer Eriş, Mustafa Kayabek, Alim Gerçel, Altan Deliorman, Ahmet B. Ercilasun, Şahabettin Yücel, Erk Yurtsever gibi Türkçülüğe gönül vermiş kişiler yer alıyordu. Yeni Orkun da, Ötüken gibi “Orkun misyonu”nu ve “süreç”ini devam ettiren bir dergi idi.
Şimdi de değerli dostumuz, dâva arkadaşlarımız sayın Altan Deliorman’ı bu sürece yeni bir halka eklemeğe azmetmiş görüyoruz. Yayıncılıktaki uzmanlığı ve başarısı müsellem olan arkadaşımızın bu girişiminde de başarılı olacağına, devraldığı Orkun bayrağını doruklara dikeceğine inanıyoruz.
