Hazer ve Ortadoğu bölgelerinin doğalgazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyacak olan Nabucco Boru Hattı (NBH)’nın sözleşmesi, 13 Temmuz 2009 tarihinde Ankara’da imzalandı.
Proje fikrinin ileri sürüldüğü gün başlatılan olumsuz yorumlar, hâlâ devam ediyor.
Yorumlar Rusya’dan pompalanıyor ve belki de destekleniyor. Çünkü Nabucco ile Rusya’nın Avrupa ülkeleri üzerindeki doğalgaz tekeli kırılacak. Esasen proje, 2006 yılının soğuk bir kış gecesi, Avrupa’nın başlıca doğalgaz tedârikçisi Rusya’nın ansızın vanaları kapatıvermesi üzerine gündemin ön sırasına alınan düşüncelerle gelişmişti.
Projeye olumsuz bakanlar; NBH’nı besleyecek yılda 31.000.000.000 metreküp gazın sadece 8.000.000.000 metreküpünün garanti olduğunu, kalanı için ümit ışıklarının zayıf olduğunu iddia ediyorlar. Bir diğer sıkıntının kaynağı olarak İran gösteriliyor. ABD ambargo uyguladığı için İran gazının Avrupa’ya akmasının imkânsız olduğu iddia ediliyor.
İşte yalnızca ve tam da bu sebeple Nabucco projesinin her ne pahasına olursa olsun mutlaka hayata geçirilmesi gerek. Bu düşünce, bir zıtlaşmanın ürünü değil. İki yönden fayda sağlayacağı ümidinin ortaya koyduğu çâredir. Proje gerçekleştirildiğinde, dünya jandarmalığına soyunanlara, haddi bildirilmiş olacaktır. Öyle ya… bir tarafta gaz satıcısı var, diğer tarafta gaz bulamadığı için sanayi tesislerini işletemeyen, üretim yapamayan ve hepsinden öte, kundaktaki bebeği ve bir ayağı çukurdaki yaşlısı, gazsızlık sebebiyle soğuktan korunamayan milyonlarca insan var. Birileri çıkacak (haklı gerekçelerle bile olsa); ‘Soğuktan öl, fakat onun gazını alma! Çünkü ben onu sevmiyorum.’ Diyecek. Bu asırda böyle jandarmalık olur mu?
İkinci sebep; İran, kendisini içerisine hapsettiği kabuğu kırmış olacak, böylece batı ile ilişkilerini normalleştirmek mecburiyetinde kalacaktır. Belki de gaz ihracatı ile meşgul olurken, rejim ihracatına zaman ayıramayacaktır.
Nabucco projesinin hayata geçirilmesi ile gelişmekte olan ülkeler vesâyetten kurtulacak, İsrail’in gelişmesine ve genişlemesine ve hatta bölgenin hâkim gü cü olmasına potansiyel engel oluşturduğu düşünülen İran tehdit altında kalmaktan kurtulacaktır. Nabucco’nun aslî fonksiyonları yanında bunlar da önemli kazanımlardır.
Projenin Türkiye’yi ilgilendiren çok önemli bir rolü vardır: ‘Al veya öde’ anlaşmalarının oluşturduğu yükten kurtulacağız. Ayrıca 50 yıl süre ile önemli bir gelir kaynağına sâhip olacağız.
RAKAMLARLA NABUCCO
Nabucco; Kazakistan, Türkmenistan, Azerbaycan, İran, Irak, Suriye ve Mısır’dan alınacak doğalgazı, Türkiye üzerinden; Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Macaristan, İtalya, Avusturya ve Çek Cumhuriyeti’ne ulaştıracak doğalgaz nakil hattıdır. İleride Avrupa’nın diğer ülkeleri de NBH’na bağlanabilecektir.
*Beslenme bağlantıları hâriç hattın uzunluğu 3.282 kilometredir. Doğalgazı teslim noktalarına ulaştıracak hat, 6 ülkeden geçiyor. Bunun 1.998 kilometresi Türkiye’den, 400 kilometresi Bulgaristan’dan, 460 kilometresi Romanya’dan, 390 kilometresi Macaristan’dan, 34 kilometresi Avusturya’dan geçecek.
*İlk belirlemelere göre projenin mâliyeti 7.800.000.000 Euro. Yatırımın 4.800.000.000 Euroluk bölümü Türkiye’de gerçekleştirilecek.
*İnşasına 2010 yılında başlanan hatta ilk gaz 2014 yılında pompalanacak.
*Proje; Türkiye’den BOTAŞ’ın da ortak olduğu; Burgaristan’dan Bulgargaz, Avusturya’dan OMV, Macaristan’dan MOL, Almanya’dan RWE, Romanya’dan Transgaz şirketlerinden oluşan grup tarafından gerçekleştirilecek. Almanya projeye ortak olmakla birlikte, taşınacak gazın satın alıcıları arasında değil. Çünkü hat, Almanya’dan geçmiyor.
*‘Güney Koridoru’ olarak da anılan NBH’dan geçen doğal gazın % 15’ine tekabül eden bölümünü, Türkiye satın alma hakkına sâhip. Bu hak, ‘al veya öde’ formülüne tâbi değil.
*Proje yatırım bedelinin ¼’ü Avrupa Yatırım Bankası tarafından finanse ediliyor. Geri kalanı, ilgili ülkelerin firmaları tarafından karşılanacak.
*Projenin Türkiye kısmında 15.000 kişiye iş imkânı doğacak.
*Proje hayata geçince elde edilecek gelirlerin % 60’ı Türkiye’de kalacak. Bunun yıllık 450.000.000 Euro olacağı tahmin ediliyor.
*NBH 50 yıl süre ile kullanılacak. İlgili ülkeler, hattın geçeceği arazilerin ve hattın kendisinin bu süre içerisinde devletleştirilmeyeceğini taahhüt ediyorlar.
DİĞER BİLGİLER
* Avrupa ülkelerinin doğalgazda Rusya’ya bağımlılığını azaltacak olan projenin gerçekleşmesinde Avrupa Birliği Komisyonu etkili oldu.
* Amerika Birleşik Devletleri, İran’ın dışarıda tutulması şartıyla Nabucco’yu destekliyor. Bir bakıma proje, ABD’nin baskısıyla hayata geçiriliyor.
* Nabuco, sâdece 7 ülkenin doğalgazını, Avrupa’nın (‘Türkiye dâhil) 8 ülkesine taşıyan bir boru hattı olarak görülmemeli. 15 ülkenin siyasî, iktisâdî, kültürel ve hatta askerî işbirliklerine zemin hazırlayan, ilgili olduğu ülkelerin bulunduğu bölgeyi barış, huzur ve refah havuzu hâline getirebilecek bir oluşumdur. Bu işbirlikleri problemsiz değil. Hepsi aşılabilir, aşılmalı. Yeni problemlerin oluşmasına yol açacağı endişesi de elbette göz ardı edilmemeli. Ancak, bölgede barış sağlanmasının bir bedeli olduğu da unutulmamalı. O bedelin ödenmesi göze alınmaz ise, altından kalkılamayacak daha büyük bedellerle karşı karşıya gelinecektir. Ne taraftan bakılırsa bakılsın, Bakû-Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hattı’nın önündeki problemlerin pek azı, Nabucco için söz konusudur.
* Avrupa’nın doğalgaz ihtiyacı yılda 500.000.000.000 metreküp. 2015 yılında bu rakamın 800.000.000.000 metreküpe çıkacağı tahmin ediliyor. NBH, Avrupa’nın ihtiyacının yalnızca % 5’lik bölümünü karşılayabiliyor.
* Rusya, Türkiye ve aynı zamanda satıcı olan Ukrayna dâhil 20 ülkeye 245.000.000.000 metreküp doğalgaz satıyor. En büyük alıcılar; 64.000.000.000 metreküp ile Ukrayna, 40.000.000.000 metreküp ile Türkiye ve 39.000.000.000 metreküp ile Almanya.
* Nabucco’ya en fazla gazın Azerbaycan’dan pompalanacak olması, Karabağ probleminin çözümü için de yeni bir imkân oluşturuyor.
DAHA İYİSİ OLABİLİRDİ…
Türkiye, tabii ki Nabucco Anlaşması’na daha iyi şartlarla imza koyabilirdi. Mesela: Doğalgazı topraklarından transit geçiren ve bir kısmını uygun fiyata kullanan ülke konumunda kalmaya râzı olmayabilir, satıcı pozisyonuna yükselip, gaz fiyatlarının belirlendiği merkez olabilirdik. Öyle anlaşılıyor ki Türkiye, bir süre daha, jeo-stratejik konumunu kullanan bir ülke olarak kalmaya devam edecek. Sağlanacak haklar sebebiyle, önemli olmakla birlikte bu olumsuzluk görmezlikten gelinebilir.
Unutulmamalı ki enerji oyunu, çok büyük bir oyundur. Oyunu sahneleyenler, rol dağılımını yapanlar çok güçlü. Türkiye, hak ettiği rolü elde edebilecek güce sâhip olacağı güne kadar kendisine verilecek paya râzı olmak durumunda. Bunun ayıbı elbette milletimize ait değil.
NOT:
Nabucco Projesi adını; İtalyan müzisyen Guiseppe Verdi tarafından yazılan bir operadan alıyor. Operada Yahudilerin yurtlarından sürülmeleri ve Babil Kralı Nakukadnezar tarafından esir edilmeleri konu ediliyor. Bu projeye Nabucco adının verilmesinin derin ve ibretlik bir sebebi vardır. Onu ayrıca yazmak gerek.
Birinci Nabukadnezar; Milatan Önce 1124-1103 yılları arasında yaşamıştır. Bâbil’e saldırıp yağmalamış olan Elamlılardan intikam almak için bölgeye büyük bir sefer düzenleyerek Elam’ın başşehri Susa’yı ele geçirdi. Elam’ın bölgedeki hâkimiyetine son verdi.
İkinci Nabukadnezar Milattan önce 630-562 yıllarında yaşadı. Askerî başarıları ve Yahudi tarihinde oynadığı rolle tanınır. Hükümdarlığı döneminde başşehir Bâbil, en parlak dönemini yaşadı. Bâbil’i başşehir yaparak güçlü bir imparatorluk kuran Nabupolassar’ın büyük oğluydu. Babası, Mısırlılara yenilince orduya başkomutan oldu. Mısır ordusunu Karkamış ve Hamat’ta mağlup ederek Suriye’nin denetimini ele geçirdi. Babasının ölümü üzerine Bâbil’e döndü ve tahta çıktı. Krallığı döneminde Yahuda Devleti’nin üzerine gitti ve ordusunu yenerek halkını ve kralları Yehoyakin’i sürgün etti.
Yahuda Devleti’nin halkı, İsrailoğullarını oluşturan 12 kabileden biridir. Bu kabilenin insanları, Hz. Musa’nın ölümünden sonra yerine geçen Kral Yeşu tarafından, günümüzdeki Filistin topraklarının bir bölümüne yerleştirildiler. Bunlar daha sonra İsrailoğulları ile birleştile
